Często zadawane pytania - i odpowiedzi

Pytanie: Czy niedotrzymanie prognozy wielkości produkcji może być podstawą do złej oceny raportującej firmy?

Odpowiedź: Jeśli niedotrzymanie prognozy dotyczy wyłącznie poziomu produkcji – NIE.
Dotrzymanie założonych celów/prognoz jest mierzone głównie w odniesieniu do poziomu produkcji – i dlatego podanie wartości/ilości produkcji jest wymagane w raporcie. Sprawdzane jest dotrzymanie prognoz środowiskowych – tj., w zależności od danego wskaźnika, albo jego wartości bezpośredniej (np. w [Mg]), albo jego wartości odniesionej do poziomu produkcji danej organizacji (np. w [m3] przypadających na 1 tonę produktów).

Pytanie: W raporcie należy podać 2 prognozy liczbowe, w 2 różnych tabelach. Czy w takim razie można podać wyłącznie prognozy dotyczące energii elektrycznej i energii cieplnej, skoro są one co prawda w 2 tabelach, ale znajdujących się w formularzu pod jednym numerem?

Odpowiedź: TAK
Tabele dotyczące energii elektrycznej i cieplnej zostały rozłączone właśnie w tym celu, by można było traktować je oddzielnie przy prognozach (wcześniej była to jedna tabela).

Pytanie: Czy jest możliwe (akceptowalne) podanie prognoz liczbowych w innej formie, niż wpisywanie przewidywanych wartości dla wskaźników środowiskowych wymienionych w tabelach raportu?

Odpowiedź: TAK.
Jeśli organizacja planuje swoje cele/zadania środowiskowe, używając do tego specyficznych dla siebie (nieraz bardzo szczegółowych) wskaźników, można wykazać dwa lub więcej z nich w tabeli 4.1.6 – „inne oddziaływania na środowisko”, podając ich wartości z roku poprzedzającego złożenie raportu oraz prognozowane na kolejny rok. W takim przypadku,
w ramach kolejnej weryfikacji, może okazać się jednak konieczne np. złożenie dodatkowej dokumentacji potwierdzającej wykonanie tych prognoz, przedstawiającej bardziej szczegółowe dane, niż zamieszczono w raporcie.

Pytanie: Czy w Raporcie konieczne jest podanie prognoz dotyczących produkcji?

Odpowiedź: TAK (z nielicznymi wyjątkami, opisanymi poniżej w tej odpowiedzi oraz w odpowiedzi na pytanie powyżej).
W ramach prowadzonej przez Stowarzyszenie weryfikacji, wykonanie prognoz jest oceniane głównie w odniesieniu do zmian wielkości produkcji, tzn. badane są wskaźniki „oddziaływanie na jednostkę produkcji” (choć oczywiście zdarzają się wyjątki, gdyż nie wszystkie wskaźniki w równym stopniu zmieniają się wraz z poziomem produkcji).
Jeżeli zdarzyłaby się jednak sytuacja, że organizacja z jakichś powodów nie może podać prognozy produkcji (np. z uwagi na utajnienie tych danych), można przyjąć - w drodze wyjątku, po uzgodnieniu z konsultantem Stowarzyszenia - że podawane prognozy zostaną tak przeliczone, aby pokazywały o ile zmieniłyby się oddziaływania, gdyby produkcja utrzymała się na niezmienionym poziomie. Prognozy mogą też zostać w takim przypadku podane wprost jako wskaźniki „oddziaływanie na jednostkę produkcji” i wpisane do tabeli 4.1.6 – „Inne oddziaływania na środowisko” (przykładowy wpis w tabeli 4.1.6 mógłby wyglądać wtedy następująco: „Zużycie wody na jednostkę produkcji wytworzonej”
w [m3/Mg]; wartość w 2012 r.: 0,23 [m3/Mg]; prognoza na 2013 r.: 0,15 [m3/Mg]).

Pytanie: Od osoby weryfikującej nasz raport otrzymałem sugestię zredukowania ilości podanych w raporcie prognoz liczbowych (przewidywanych wartości wskaźników środowiskowych) na kolejny rok. Ile właściwie powinienem podać tych prognoz?

Odpowiedź:
Zgodnie z przypisami w formularzu raportu, należy podać prognozy dotyczące produkcji
oraz co najmniej 2 wartości wskaźników środowiskowych z 2 różnych tabel raportu.
W prognozach nie chodzi o to, by postarać się wszystko przewidzieć, ale żeby zadeklarować co zostanie poprawione – wobec tego podawanie prognoz dla wszystkich oddziaływań, lub większości z nich, mija się z celem. Prognozy liczbowe pełnią funkcję celów środowiskowych, które raportująca organizacja deklaruje osiągnąć do czasu złożenia kolejnego raportu. Prognozy te powinny być związane z planowanymi inwestycjami/działaniami. Zatem jeżeli np. planowana jest modernizacja kotłowni – można podać prognozy dotyczące np.:

• łącznej emisji z CO2
• ilości zużytego paliwa

lub np.:

• emisji pyłowej (jeśli w wyniku inwestycji zostanie ona szczególnie zredukowana)
• odpadów paleniskowych (odpady paleniskowe, pomimo że nie są wymieniane

w tabelach raportu, mogą zostać wpisane do tabeli 4.1.6 – „Inne oddziaływania na środowisko”; w takim przypadku w tabeli 4.1.6 oprócz prognozy należy wpisać też rzeczywistą ilość wytworzonych odpadów paleniskowych za ostatni rok).
Jeśli organizacja, zgodnie z planowanymi działaniami proekologicznymi, planuje
w najbliższym czasie redukcję tylko jednego oddziaływania na środowisko (np. zużycia wody) – drugą wymaganą prognozę może wybrać w taki sposób, aby zadeklarować, że któryś
z istotnych dla niej wskaźników środowiskowych (np. emisja LZO z procesów technologicznych) nie wzrośnie, ale utrzyma na niezmienionym poziomie (pamiętając
przy tym o uwzględnieniu planowanych zamian produkcji).
Oczywiście można w raporcie zadeklarować więcej prognoz niż dwie – i niektóre raportujące organizacje robią to, w pełni świadomie. Należy jednak przy tym pamiętać, że w takiej sytuacji dotrzymanie wszystkich wpisanych do raportu prognoz będzie sprawdzane w ramach kolejnej weryfikacji.

Pytanie: Gdy w naszej firmie jakaś substancja przestanie być uznawana za odpad, wywoła to sztuczny spadek ilości raportowanych odpadów. Liczby zmniejszą się, pomimo braku zmian w procesach produkcji (tzn. substancja nadal powstaje, ale nie jest już klasyfikowana jako odpad). Jak ująć/opisać tę sytuację w Raporcie składanym w ramach DZE CP?

Odpowiedź:
Po pierwsze, proszę wyjaśnić tę sytuację w uwagach do Raportu (tabela 6.1) – dokładnie opisując co się zmieniło, tzn.:

• jaka substancja utraciła status odpadu lub została uznana za produkt uboczny?
• jaka jej ilość została wytworzona w roku, w którym nastąpiło to przekwalifikowanie?

Po drugie, wpisując dane ilościowe dotyczące odpadów (tabela 4.1.1) w roku, w którym nastąpiła zmiana należy podać 2 wartości:

• zgodną z poprzednimi zasadami (czyli ile byłoby odpadów ogółem, gdyby nie zmienił się status odpadu)
• wg nowych zasad (czyli ile odpadów po zmianie statusu odpadu jest faktycznie wykazywanych przez Firmę).

Zalecamy, aby w tabeli 4.1.1 zapisywać to w następujący sposób:

Pytanie: Co dokładnie należy zaliczyć w Raporcie do „odpadów nie wynikających z produkcji, powstałych incydentalnie/jednorazowo”?

Odpowiedź:
Intencją wprowadzenia takiej kategorii odpadów w Raportach CP jest właściwe opisanie i prawidłowa interpretacja sytuacji, gdy w którymś roku powstaje jednorazowy, znaczny wzrost ilości raportowanych odpadów. Czy faktycznie wzrosła ilość określonych rodzajów odpadów w odniesieniu do roku poprzedniego, czy też pojawiły się jakieś odpady dodatkowe, które w poprzednich latach w firmie nie powstawały?
Szczególnie dotyczy to odpadów powstałych w dużych ilościach, które w widoczny sposób zawyżyły ilości odpadów raportowanych w porównaniu do poprzedniego roku.
Należy podkreślić, że brak bezpośredniego związku z procesem produkcyjnym nie jest jedynym kryterium zakwalifikowania odpadu jako incydentalny. Należy także wziąć pod uwagę, że odpad incydentalny nie powstaje przy normalnym, codziennym prowadzeniu działalności Firmy (jego wystąpienie ma charakter jednorazowy).

Podsumowując:

Typowe odpady incydentalne to np.:

• gruz z przeprowadzonych remontów / inwestycji budowlanych
• złom z przeprowadzonej wymiany parku maszynowego
• odpady przekazane jednorazowo z likwidowanego własnego składowiska odpadów poprodukcyjnych
• odpady związane z likwidacją instalacji

Odpadami incydentalnymi NIE SĄ:

• zużyte świetlówki
• zużyte akumulatory
• zużyte tonery, nośniki informacji
• zużyte opony
• odpady produkcyjne powstające okresowo (raz na 2-5 lat), związane z prowadzonym procesem produkcji (zmiana oprzyrządowania, wymiana kąpieli technologicznych); przy czym wzrost odpadów wynikający z takich przyczyn należy wyjaśnić w tabeli 6.1
• inne odpady niezwiązane bezpośrednio z procesami produkcyjnymi, które powstają w normalnej, codziennej działalności firmy

W wielu przypadkach te same odpady – z zależności od sytuacji – mogą być potraktowane jako incydentalne, lub nie. Dla przykładu:

• złom żelaza – jeśli pochodzi z prowadzonych prac remontowo-budowlanych lub złomowania urządzeń – jest odpadem incydentalnym, natomiast jeśli powstaje na co dzień jako normalny odpad z procesów produkcyjnych – nie stanowi odpadu incydentalnego
• odpady zużytych kabli – jeśli pochodzą z prowadzonego remontu, np. wymiany instalacji oświetleniowej – są to odpady incydentalne, natomiast jeśli powstają z własnej produkcji firmy, w normalnych warunkach jej prowadzenia – nie są odpadami incydentalnymi

itp.

Podanie informacji o odpadach incydentalnych:

• stanowi wyjaśnienie dla osób analizujących Raporty, dotyczące powodów wzrostów ilości wybranych odpadów
• umożliwia analizę rzeczywistych trendów dotyczących zmian w ilości wytworzonych odpadów, z pominięciem sytuacji wyjątkowych.

Proszę pamiętać, aby w polu „jakie?” w tabeli 4.1.1 zapisać typy odpadów, które Firma zakwalifikowała jako incydentalne w roku, za który składany jest dany Raport.

Pytanie: Czy jedynym sposobem uzyskania dyplomu Eksperta Czystszej Produkcji jest udział w Szkole Czystszej Produkcji?

Odpowiedź: NIE.
Co prawda, naszym zdaniem, ukończenie Szkoły CP jest najlepszym i najbardziej kompleksowym przygotowaniem do w pełni świadomego udziału w systemie Dobrowolnych Zobowiązań Ekologicznych (w ramach którego funkcjonuje m.in. Polski Rejestr CP i OP) i podejmowania w ramach tego systemu inicjatyw proekologicznych, jednak w uzasadnio-nych przypadkach umożliwiamy również ścieżkę szkolenia indywidualnego. Szkolenie takie, prowadzone Ekspertów CP, obejmuje przekazanie teoretycznej i praktycznej wiedzy z zakresu zarządzania środowiskowego oraz procedur programu CP. Udział w szkoleniu indywidualnym jest szczególnie uzasadniony, gdy w województwie, z którego pochodzi kandydat, nie planuje się w najbliższym czasie Szkoły CP.

Pytanie: Jeśli moja firma zmieniła nazwę (nie zmieniły się natomiast prowadzone w niej procesy), czy możemy otrzymać nowe Świadectwo CP lub certyfikat dotyczący Polskiego Rejestru CP i OP, z nową nazwą, jeszcze przed kolejną turą weryfikacji?

Odpowiedź: TAK
W przypadku zmiany nazwy jednostki organizacyjnej uczestniczącej w DZE CP (posiadającej ważne certyfikaty, cyklicznie raportującej wyniki):

• Jeżeli zmianie uległa tylko jej nazwa, nie zmieniły się natomiast w istotny sposób procesy i zakres raportowanych informacji, jednostka ta może otrzymać nowe wersje posiadanych certyfikatów, wystawione na nową nazwę. Taki dokument jest wystawiany jako duplikat, z podanymi dwoma datami: nadania certyfikatu oraz wystawienia jego duplikatu. Nazwa jest równocześnie zmieniana dostępnych publicznie w spisach laureatów (Rejestrach).
• Jeżeli jednostka organizacyjna przeszła istotną restrukturyzację – sprawa nie jest już tak oczywista. W takim przypadku do każdego Laureata podchodzi się indywidualnie, oceniając zakres wprowadzonych przekształceń oraz działania proekologiczne przez niego podjęte, podejmowane i planowane do wdrożenia.

Prośbę o wystawienie duplikatów posiadanych certyfikatów w związku ze zmianą nazwy firmy należy przysłać, w formie pisemnej, do siedziby Stowarzyszenia „Polski Ruch CP”
w Katowicach. Duplikaty są wysyłane do Laureata po pozytywnym rozpatrzeniu jego prośby przez Zespół Oceniający Polskiego Centrum Czystszej Produkcji.

Pytanie: Czy w składanym w danym roku Raporcie trzeba pokazać stan zaawansowania wszystkich działań, które w poprzednim Raporcie zostały wymienione jako planowane?

Odpowiedź: TAK
Wszystkie planowane działania wymienione w tabeli 5.1 (plany środowiskowe) Raportu za rok poprzedni powinny zostać wymienione (z takimi samymi tytułami) w tabeli 2.1 Raportu składanego w danym roku. Analogicznie należy postępować w przypadku tabel 5.2 i 2.2 (inne działania prospołeczne). Osoby analizujące Raporty powinny mieć jasny obraz stanu prac nad poszczególnymi działaniami – czy planowane uprzednio działania zostały zakończone?, czy są w trakcie realizacji?, czy są nadal realizowane jako działania o charakterze ciągłym? – ale również: czy ich wykonanie jest opóźnione lub zostało zaniechane? W przypadku opóźnień lub rezygnacji z realizacji danego działania, należy wyjaśnić powody tej zmiany w stosunku do określonych uprzednio planów. Wyjaśnienia można wpisać bądź bezpośrednio
w odpowiednich tabelach 2.1 lub 5.1, bądź w tabeli 6.1 – „Uwagi”.

Pytanie: Czy wśród posiadanych certyfikatów potwierdzających odpowiedzialność społeczną naszych działań powinniśmy wymieniać te dotyczące wiarygodności biznesowej?

Odpowiedź: TAK
Wiarygodność biznesowa jest bez wątpienia jednym z przejawów odpowiedzialności danej firmy – wobec swoich kontrahentów. Stabilna sytuacja finansowa, terminowe regulowanie zobowiązań, niewielki poziom zadłużenia – to przykładowe czynniki znacząco ograniczające ryzyko współpracy w daną firmą, a równocześnie zachęcające do podjęcia z nią współpracy.

Pytanie: Czy w ramach działań prospołecznych, wykazywanych w „Raportach o Zrównoważonym Rozwoju”, można wymieniać działania łączone z promocją firmy?

Odpowiedź: TAK
Nie tylko można, ale nawet trzeba! Założeniem społecznej odpowiedzialności nie jest „rozdawanie” pieniędzy każdemu, kto o nie poprosi. Oczywistym jest, że każda firma musi zarabiać pieniądze – i to też jest przejawem jej odpowiedzialności: wobec pracowników, dostawców, udziałowców itp. Łączenie działalności prospołecznej z promocją firmy – czyli, rzec można, „chwalenie się” udzielaniem wsparcia innym, nie jest niczym złym. Wręcz przeciwnie: wygrywa na tym zarówno odbiorca pomocy (poprzez korzyści np. z uzyskanych dofinansowań, otrzymanych dóbr materialnych, wykonanych prac itp.) jak i udzielający wsparcia. Korzyści dla firmy udzielającej pomocy nie są zazwyczaj widoczne od razu, ale realizacja przemyślanych (a najlepiej również planowanych i monitorowanych) działań prospołecznych poprawia wizerunek firmy w oczach społeczeństwa, sprawia że pracownicy są bardziej przywiązani do swojego miejsca pracy, że firma staje się ważnym punktem oparcia dla lokalnej społeczności itp. Korzyści płynące z takiego postępowania w długim okresie czasu są niepodważalne, mogą nawet pomóc przetrwać firmie okresy kryzysowe. Słowem – długoterminowo, dobrze zaplanowana i zorganizowana działalność prospołeczna może ograniczyć ryzyko prowadzenia działalności.

Oczywiście nie jest powiedziane, że firma nie może podejmować działań filantropijnych. Są one jednak (zwłaszcza na dużą skalę) możliwe głównie w firmach stabilnych finansowo, a do tej stabilności może przyczyniać się m.in. przemyślana realizacja zasad społecznej odpowiedzialności.

Pytanie: Czy wśród kryteriów uczestnictwa w systemie DZE CP znajduje się prowadzenie działalności zgodnie z prawem pracy?

Odpowiedź: W przypadku Polskiego Rejestru CP i OP – TAK
W systemie DZE CP, jak już pisałem w poprzednim Newsletterze, istnieją 2 poziomy uczestnictwa. Na poziomie Rejestru Świadectw CP (poziomie „podstawowym”) raportuje się wyłącznie kwestie środowiskowe (i niektóre ekonomiczne) – pozostałe nie podlegają ani raportowaniu, ani weryfikacji. Inaczej jest w przypadku Polskiego Rejestru CP i OP (czyli poziomu „zaawansowanego”). Tu, oprócz działań typowo środowiskowych, należy wykazać pozostałą działalność prospołeczną – również w odniesieniu do pracowników. Instytucje kandydujące do Polskiego Rejestrze CP i OP podpisują deklarację poparcia i realizacji zasad inicjatywy ONZ „Global Compact”, która akcentuje m.in. kwestie dotyczące praw człowieka i standardów pracy. W składanych następnie, corocznie, „Raportach o Zrównoważonym Rozwoju”, kandydaci do Rejestru oświadczają, że nadal respektują zapisane tej deklaracji zasady. W „Raportach o Zrównoważonym Rozwoju” pojawiają się też stopniowo zagadnienia dotyczące obszaru prawa pracy i bhp.
Należy podkreślić, że jeśli w ramach weryfikacji (w tym również podczas obrad Kapituły) zostanie wykazane, iż dana instytucja ma problemy ze sferą prawa pracy lub bhp, może stać się to podstawą do zawieszenia jej wpisu w Rejestrze, lub odrzucenia nowej kandydatury, gdyż poszanowanie praw pracowniczych oraz respektowanie przepisów bhp stanowią nieodłączne elementy społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw.

Pytanie: Skoro system Dobrowolnych Zobowiązań Ekologicznych w Polskim Programie CZYSTSZEJ PRODUKCJI był prezentowany na konferencji dotyczącej ZRÓWNOWAŻONEJ KONSUMPCJI I PRODUKCJI – to jaka jest relacja pomiędzy Czystszą Produkcją, a Zrównoważoną Konsumpcją i Produkcją?

Odpowiedź:
Światowy Program Czystszej Produkcji powstał w roku 1989, pod auspicjami Programu Ochrony Środowiska Narodów Zjednoczonych (UNEP). Był to wtedy – i nadal jest – program adresowany przede wszystkim do sfery produkcyjnej (wytwarzanie, usługi). Jednak jego zasady daje się łatwo przełożyć m.in. na sferę konsumencką – np. poprzez promowanie zapobiegania zanieczyszczeniom i marnotrawstwu w naszych domach, codziennych zrachowaniach, przy wyborach zakupowych itp. Już na Szczycie Ziemi w Rio,
w 1992 roku, mówiono m.in. o dwóch ważnych filarach zrównoważonego rozwoju: działaniach w sferze konsumenckiej (Zrównoważona Konsumpcja) i przemysłowej (Zrównoważona Produkcja).
Kwestie dotyczące rozwijania świadomości środowiskowej i proekologicznych zachowań wśród konsumentów były i są rozwijane coraz szerzej. W efekcie tych działań, w 1998 roku UNEP powołał Program Zrównoważonej Konsumpcji i Produkcji (ang. Sustainable Consumption and Production – SCP), w ramach którego mieści się m.in. Program Czystszej Produkcji. Można więc w uproszczeniu powiedzieć, że ZKiP to strategia CP poszerzona o sferę konsumencką.
Polski Program Czystszej Produkcji również podejmuje działania z zakresu Zrównoważonej Konsumpcji (przykładami mogą być: strona zawierająca dobre praktyki konsumenckie: http://www.programcp.org.pl/polpcp/sposoby.htm, niektóre zajęcia w ramach Szkół CP oraz inne wykłady i publikacje związane z tą tematyką – artykuły, poradnik). Kwestie te są jednak poruszane w naszym programie w dużo mniejszym zakresie, niż w odniesieniu do sfery przemysłowej. Stąd Polski Program CP, a także działający w jego ramach system DZE CP, do dziś zachowały dotychczasowe, dobrze już znane i rozpoznawane nazwy, w których akcentowana jest właśnie Czystsza Produkcja.

Pytanie: Skoro jestem Laureatem Polskiego Rejestru CP i OP, a równocześnie nadal mam ważne Świadectwo Czystszej Produkcji, to czy w ramach weryfikacji muszę składać 2 oddzielne raporty?

Odpowiedź: NIE.
W przypadku Laureatów Polskiego Rejestru CP i OP zarówno weryfikacja wpisu w tym rejestrze (coroczna) jak i weryfikacja ważności Świadectwa CP (co 2 lata) jest dokonywana na podstawie jednego raportu – „Raportu o Zrównoważonym Rozwoju”.

Pytanie: Jeśli moja firma otrzymała wpis do Polskiego Rejestru CP i OP – czy nadane jej wcześniej Świadectwo Czystszej Produkcji jest nadal ważne?

Odpowiedź: TAK.
Obecnie system Dobrowolnych Zobowiązań Ekologicznych ma dwa poziomy uczestnictwa:

• Rejestr Świadectw Czystszej Produkcji (poziom „podstawowy”) – tu kandydują instytucje, które dopiero zaczynają podejmowanie zobowiązań – np. po ukończonej właśnie Szkole CP. Świadectwo to jest weryfikowane co 2 lata, a decyzję w sprawie jego nadania/przedłużenia ważności podejmuje Zespół Oceniający działający przy Polskim Centrum Czystszej Produkcji.
• Polski Rejestr Czystszej Produkcji i Odpowiedzialnej Przedsiębiorczości (poziom „zaawansowany”) – tu mogą kandydować firmy posiadające już Świadectwo CP (lub posiadające certyfikowany/zarejestrowany system zarządzania środowiskowego), spełniające wszystkie prawne wymagania z zakresu ochrony środowiska oraz realizujące działania z zakresu zapobiegania zanieczyszczeniom. Firmy te, oprócz działań proekologicznych, muszą również wykazać się działalnością prospołeczną. Wpis nadawany jest, a następnie co roku weryfikowany przez Kapitułę pod przewodnictwem Ministra Gospodarki.

Jak wynika z powyższego opisu, o wpisie do Rejestru Świadectw CP decyduje Stowarzyszenie Polski Ruch CP, o wpisie do Polskiego Rejestru CPiOP – Kapituła. Oba dokumenty są obecnie przedłużane oddzielnie, stąd wpis do Polskiego Rejestru CP i OP nie „anuluje” przyznanego Świadectwa Czystszej Produkcji. Wymagania stawiane w Polskim Rejestrze CP i OP są większe, niż w przypadku Świadectwa CP, stąd spełnienie wymagań wpisu do Polskiego Rejestru CP i OP oznacza, że zostały również spełnione wymagania dla przedłużenia Świadectwa Czystszej Produkcji.